Hirnnerven/1: N. III, IV, V, VI, XI, XII Anna Németh 2013 Nucleus n. oculomotorii, Nucleus spinalis n. trigemini, ganglion ciliare, ganglion trigeminale
Hirnnerven N. olfactorius (I) N. opticus (II) N. oculomotorius (III) Heterogene Nerven mit verschiedenen Kernen (Funktionen) Nn. I ist eine Einstülpung der Axonen der primären Sinneszellen in Telencephalon N: II. ist eine Austülpung aus dem Diencephalon in die Orbita N. opticus (II) N. oculomotorius (III) N. trochlearis (IV) N. trigeminus (V) N. abducens (VI) N. facialis (VII), N. vestibulocochlearis (VIII) N. hypoglossus (XII) N. glossopharyngeus (IX) N. vagus (X) N. accessorius (XI)
Hirnnervenkerne - Kernsäulen Im oberen Hirnstamm (Mittelhirn) liegen die Kerne der Hirnnerven III-IV (V) Im unteren Hirnstamm liegen die Kerne der Hirnnerven V-XII. Die graue Substanz des Hirnstammes gliedert sich in Kernsäulen. Jede Kernsäule ist für eine Funktion verantwortlich. Somatoafferente Kernsäule Viszeroafferente Kernsäule Somatoefferente Kernsäule Viszeroefferente Kernsäule
Sensible Hirnnervenkerne Somatoafferente Kerne SSA: Nuclei cochleares und vestibulares GSA: Nucleus pontinus N.V, Nucleus mesencephalicus N.V, Nucleus spinalis (tractus spinalis) N.V Visceroafferente Kerne SVA: Nucleus solitarius (tractus solitarii) (N.VII, N.IX, N.X) Geschmack-Innervation GVA: Nucleus alae cinerea lateralis (Nucleus solitarius) (N.X)
Sensible Funktion der Hirnnerven Somatoafferente (sensible) Funktion: Reizen aus der Umgebung werden wahrgenommen Speziell somatoafferent (SSA) (sensorisch): Riechen, Sehen, Hören (N.I, N.II, N.VIII) Allgemein somatoafferent (GSA): sensible Innervation der Haut und Schleimhaut des Kopfes: Druck- Berührungsempfindungen, Schmerz, Temperatur (N.V, N.VII, N.IX, N.X) Visceroafferente Funktion: Reizen werden nur bei speziell visceroafferente Nerven wahrgenommen Speziell visceroafferent (SVA): Geschmack (N.VII, N.IX, N.X) Allgemein visceroafferent (GVA): Reizen in den Eingeweiden werden nicht wahrgenommen (N.X)
Motorische Funktion der Hirnnerven Somatoefferente (motorische) Funktion: willkürliche Innervation quergestreifter Muskelfasern Speziell somatoefferent (SSE): Innervation der äußeren Augenmuskeln (N.III, N.IV, N.VI) Allgemein somatoefferent (GSE): Innervation der Zungenmuskeln (N.XII) Viszeroefferente Funktion Speziell viszeroefferent (SVE): willkürliche Innervation der Muskeln, die aus der Kiemenbogen entwickelten (Kaumuskeln, mimische Muskeln, Muskeln des Rachen und des Kehlkopfes (branchiomotorische Nerven: N.V, N.VII, N.IX, N.X) Allgemein viszeroefferent (GVE): Innervation der unwillkürlichen glatten Muskulatur und der Drüsen (parasympatische Nerven: N.III, N.VII, N.IX, N.X)
Motorische Hirnnervenkerne Somatoefferente Kerne SSE: Nucleus N. III Nucleus N. IV Nucleus N. VI GSE: Nucleus N. XII Visceroefferente Kerne SVE: Nucleus motorius n. V Nucleus N. VII Nucleus ambiguus (IX, X, pars cranialis N. XI) GVE: Nucleus accesorius N. III (Edinger-Westphal) Nucleus salivatorius superior (N. VII) Nucleus salivatorius inferior (N. IX) Nucleus dorsalis N. X
Dorsomediale Kernsäule Nucleus n. oculomotorii Nucleus n. trochlearis Nucleus n. abducentis Nucleus n. hypoglossi Funktion: Somatomotorik: willkürliche Innervation der Augenmuskeln und der Zungenmuskeln
Ventrolaterale Kernsäule Nucleus motorius n. V Nucleus n. VII Nucleus ambiguus (N. IX, X, XI) Funktion: Speziell viszeromotorik: Willkürliche Innervation der Muskeln des Kopfes und Halses, die aus dem Kiemenbogen entwickelt haben (Branchiomotorik)
Visceroefferente (parasympathische) Kernsäule Nucleus accessorius n. III Nucleus salivatorius superior (VII) Nucleus salivatorius inferior (N. IX) Nucleus dorsalis n. X Funktion: allgemein viszeromotorik: unwillkürliche Innervation glatter Muskeln und Drüsen des Verdauungs- und Atmungstrakts, Innervation der Herzmuskulatur Die Axone der viszeroefferente Neuoren schalten sich in einem vegetativen Ganglion um (prae- und postganglionäre Fasern)
N. oculomotorius (III) N. oculomotorius corpus mamillare (III) fossa interpeduncularis (pedunculus cerebri)
N. oculomotorius (III) Innervation der quergestreiften Muskeln des Auges Innervation der glatten Muskeln des Auges Aqueductus mesencephali Substantia grisea centralis Parasympathischer Kern (Edinger-Westfal) Somatomotorischer Kern Crus cerebri (Pedunculus cerebri)
Nucl. oculomotorius accessorius (Edinger-Westphal) GVE: N. oculomotorius Nucleus motorius n. III (SSE) : Ramus superior: Innervation: M. levator palpebrae sup. und M. rectus sup. Ramus inferior: Innervation: M. rectus med., M. rectus inf., M. obliquus inf. Nucl. oculomotorius accessorius (Edinger-Westphal) GVE: Radix oculomotoria: aus dem Ramus inferior zum Ganglion ciliare. Postganglionäre Fasern in Nn ciliares breves: Innervation der glatten Muskeln des Auges: M. sphincter pupillae, M. ciliaris
N. trochlearis (IV) pons N.trochlearis
N. trochlearis (IV) Somatomotorisch: M. obliquus sup. Colliculus inf. Nucleus n. IV. Nucleus ruber
N. abducens (VI) Pons Pyramis N. abducens
(pons/medulla – Colliculus facialis) N. abducens Nucleus nervi VI (SSE) (pons/medulla – Colliculus facialis)
N. abducens (VI) Somatomotorisch: M. rectus lateralis Thalamus (Pulvinar) Mesencephalon Nucleus n. abducentis Fossa rhomboidea,
Die Augenmuskeln innervierenden Hirnnerven: III, IV, VI M. obliqus sup. N trochlearis M. rectus lat. N. oculomotorius N abducens Ggl. ciliare
Hirnnerven III, IV, VI und V/1 N. oculomotorius N. trochlearis N. ophtalmicus (V/1) N. abducens Sinus cavernosus Fissura orbitalis sup. Orbita
N. trigeminus (V) V/1: n.ophtalmicus Ganglion trigeminale (Gasser) V/2: n. maxillaris V/3 n. mandibularis
(Nucl. sensorius principalis) N. trigeminus (V) Sensible Kerne: Nucl. mesencephalicus Nucl. pontinus (Nucl. sensorius principalis) Nucl. motorius n. V. N. trigeminus hat keinen parasympathischen Kern, aber auch V/1, V/2 und V/3 nehmen parasympathische Fasern anderer Hirnnerven mit. Nucl. spinalis (Nucl. tractus spinalis)
Nucl. sensorius princeps n. V N. trigeminus (V) Nucl. motorius n. V Funktionen: Somatosensorik (GSA): sensible Innervation des Gesichtes Nucl. (tractus) spinalis n. V (in der Medulla oblongata und Halsmark) Temperatur, Schmerz (in Trigeminus Neuralgie Traktotomie Nucl. sensorius princeps n. V (in dem Pons) Druck, Tasten, Tiefensensibilität Nucl. mesencephalicus n. V (Ganglion) Tiefensensibilität aus der Kaumuskeln Branchiomotorik (SVE): ventrolaterale Kernsäule: Innervation: der Kaumuskeln und andere aus dem 1. Schlundbogen entwickelte Muskeln (Venter ant. M. digastrici, M. mylohyoideus, M. tensor veli palatini, M. tensor tympani) Nucl. motorius n. V (Pons). Nucl. sensorius princeps n. V Nucl. tractus spinalis n. V
N. trigeminus (V) V/2 n. maxillaris V/1 n. ophtalmicus V/3 n. mandibularis
V/1: n. ophthalmicus N. frontalis N. lacrimalis R. tentorii N. zygomaticus (V/2) Ganglion ciliare N. nasociliaris
N. ophtalmicus (V/1) Funktion: rein sensibel Verlauf: Rami: Sinus cavernosus Fissura orbitalis sup. Orbita R. tentorii (Tentorium cerebelli und Falx cerebri) N. frontalis: (Stirnhaut, Schleimhaut des Sinus frontalis) N. supraorbitalis: R. medialis, R. lateralis N. supratrochlearis (medialer Augenwinkel) N. lacrimalis: Tränendrüse + aus Ggl. pterygopalatinum (N. VII) parasympathisch: sekretomotorisch N. nasociliaris: (Auge, Augenlid, Nasenhöhle, Cellulae ethm., Sinus sphenoidalis, Nasenrücken) R. communicans cum ganglio ciliari N. ethmoidalis posterior N. ethmoidalis anterior N. infratrochlearis Nn. ciliares longi Rr. palpebrales
N. maxillaris (V/2) Funktion: rein sensibel Verlauf: Foramen rotundum Fossa pterygopalatina Rami: R. meningeus (medius) Nn. pterygopalatini Ggl. pterygopalatinum Rr. orbitales Rr. nasales post. sup. N. nasopalatinus N. palatinus major (Rr. nasales post. inf.) Nn. palatini minores R. pharyngeus N. zygomaticus: R. anastomoticus cum nervo lacrimali) R. zygomaticofacialis R. zygomaticotemporalis N. infraorbitalis: Nn. alveolares sup.(post., medii, ant.) Rr. palpebrales inf. Rr. nasales externi, interni Rr. labiales sup. N. petrosus profundus (sympathisch) N. petrosus maior (parasympathisch N. VII)
N. mandibularis (V/3 Funktion: motorisch und sensibel Verlauf: Foramen ovale Fossa infratemporalis Rami: R. meningeus (mit A. meningea media) Vorderer motorischer Stamm: N. massetericus Nn. temporales profundi N. pterygoideus lateralis N. pterygoideus medialis N. musculi tensoris veli palatini N. musculi tensoris tympani N. buccalis Hinterer sensibler Stamm: N. auriculotemporalis Ggl oticum N. petrosus minor N. lingualis N. alveolaris inferior N. mylohyoideus N. glossopharyngeus N. tympanicus Sympathische fasern
N. accessorius (XI) Foramen jugulare Radix cranialis Radix spinalis
N accessorius (XI) Radix cranialis: aus Nucleus ambiguus: Radix spinalis: aus Nucleus spinalis n. accessorii im Halsmarkark (C1-C4) R. internus leitet die Radix cranialis zum N. vagus R. externus M. sternocleidomastoideus + M. trapezius Nucleus ambiguus Nucl. spinalis n. XI.
N. hypoglossus (XII) Dorsomediale Kernsäule: Funktion: Innervation der quergestreiften Muskeln der Zunge (somatomotorisch) GSE: Nucleus nervi hypoglossi Trigonum N. hypoglossi
N. hypoglossus (XII) Canalis n. hypoglossi N. hypoglossus
N. hypoglossus (XII) Radix sup. ansae cerv.
Literatur:. Sobotta: Atlas der Anatomie des Menschen 2. Kahle W Literatur: Sobotta: Atlas der Anatomie des Menschen 2. Kahle W.: Taschenatlas der Anatomie 3. Hajdú: Leitfaden zur Neuroanatomie