Die röm. Provinzialverwaltung
Tr(ibunicia) P(otestate) IVDAEA CAPTA AVG(ustus) P(ontifex) M(aximus) Tr(ibunicia) P(otestate) P(ater) P(atriae) CO(n)S(ul) III IMP(erator) CAES(sar) VESPASIAN(us) S(enatus) C(onsulto)
Die Münze als „historische“ Quelle GELD- / WIRTSCHAFTSGESCHICHTE Münzmetall, Münzstätten, Kaufkraft etc. POLITISCHE GESCHICHTE Eliten, Herrscher, Außen-/Innenpolitik, Feldzüge, Diplomatie, Kaiser u. Heer KULTURGESCHICHTE A) Religionsgeschichte [Götter u. Göttinnen, Agone u. Spiele, Vota] B) Kunstgeschichte [Bauwerke, Götterbilder, Porträts] C) Sonstiges [Programmatik / Rechtstitel / Personifikation (Tugenden, Städte u. Provinzen, Flüsse) / Allegorie Attribut / Symbol]
Fontes epigraphici antiquitatis Graecae Romanaeque I. MONUMENTA „Monumentalinschriften“ II. INSTRUMENTA „Kleinschriften“ Graffiti / Dipinti / Sigilla / alia scriptura INSTRUMENTUM PUBLICUM leges, constitutiones, senatus consulta, edicta, diplomata militaria, tesserae hospitales, tabulae patronatus; tabulae ceratae INSTRUMENTUM DOMESTICUM defixiones, fistulae aquariae, glandes, supellex, amphorae, opus doliare, tegulae, tabellae ligneae, Schmuck, instrumenta varii generis Graffiti / Tituli picti III. INSCRIPTIONES PARIETARIAE „Wandinschriften“
Grabmal des Caius Vindonius ILLPRON 1867 = ILJUG 375, Fo: Šempeter D • M C • VINDONIVS SVCCESSVS AED • CL • CEL FEC • SIBI • ET IVLIAE • SEXTI • FIL INGENVAE • VXORI FIDELISSIMAE • AN • L D(is) • M(anibus) C(aius) • Vindonius Successus aed(ilis) • Cl(audiae) • Cel(eiae) fec(it) • sibi • et Iuliae • Sexti • fil(iae) Ingenuae • uxori fidelissimae • an(norum) • L D(is) M(anibus) / C(aius) Vindonius / Successus / aed(ilis) Cl(audiae) Cel(eiae) /5 fec(it) sibi et / Iuliae Sexti fil(iae) / Ingenuae uxori / fidelissimae an(norum) L
MATRONENKULT Bonn CIL 03, 00947 = IDR-03-04, 00282 = AE 1897, 00064 Matronis Aufaniabus Q(uintus) Vettius Severus quaestor c(oloniae) C(laudiae) a(rae) A(grippinensium) votum solvit l(ibens) m(erito) Macrino et Celso co(n)s(ulibus)
Titulus pictus + sigillum auf Dressel 6B – Fo: Magdalensberg P(ublio) Nonio Asprenate / M(arco) Aquila Iuliano co(n)s(ulibus) / Kalab(rum) (sc. vinum) co[nf]usum in amp(horam) ((congios)) X / vindemia / Paulli co(n)s(ule) T(itus) H(elvius) [B(asila)]
Sozialpyramide
Inschriften von besonderer historischer Relevanz Stadtrecht von Gortyn, 5. Jh. v.Chr. Marmor-Parium, 264/63 v.Chr. Charta des 2. Attischen Seebundes, 378/77 Römisch-ätolischer Vertrag, 212/11 v.Chr. (Liv. 26, 24) SC de Bacchanalibus, 186 v.Chr. (Liv. 39, 19) Lex Iulia municipalis, 49-45 v.Chr. Monumentum Ancyranum, 14. n.Chr. (Res gestae divi Augusti) Lex Irnitana, Salpensa, Malacitana, Ursonensis (Flav. Dynastie) Rescriptum Septimii Severi et Caracallae de collegio centonariorum, 205 n.Chr. Tropaeum Alpium, 7/6 v.Chr. (Plin. n.h. 137ff.) Tabula Clesiana, 46 n.Chr. FASTI Capitolini / Ostienses Edictum Diocletiani de pretiis, 301 n.Chr. DIPLOMATA militaria FIRA² = Fontes iuris Romani anteiustiniani, 1940-43 Guide de l‘épigraphiste, ³Paris 2000
Cursus honorum – ordo senatorius L. Funisulanus L. f. Ani. Vettonianus Münzmeister / Richter? (IIIvir monetalis / capitalis?) Z Rom Militärtribun (tribunus legionis VI Victricis) M Hispanien Quästor (quaestor provinciae Siciliae) Sizilien Volkstribun (tribunus plebis) Prätor (praetor) Legionskommandeur (legatus legionis IIII Scythicae) Syrien Straßenbaudirektor (curator Viae Aemiliae) Wasserbaudirektor (curator aquarum) Verwalter der Staatskasse (praefectus aerarii Saturni) Konsul (consul) Statthalter (legatus Augusti pro praetore provinciae Dalmatiae, Pannoniae et Moesiae inferioris) Statthalter (proconsul Africae) Lambaesis
Cursus honorum – ordo equester T. Appalius T. f. Vel. Alfinus Secundus Kohorten-Präfekt (praefectus cohoris IV Gallorum) M Rätien Militärtribun (tribunus militum I Aeliae Brittonum) Noricum (Mautern) Kavalleriepräfekt (praefectus alae I Augustae Thracum) Noricum (Traismauer?) Vizeadmiral der Adriaflotte (subpraefectus classis praetoriae Ravennatis) Ravenna / HS 60.000 Leiter des Verkehrs-/Nachrichtenwesens (praefectus vehiculorum) Z Rom / HS 100.000 Statthalter in den Alpenprovinzen (procurator Alpium Atrectianarum) (?) / HS 100.000 Prokurator für die 5%ige Erbschaftssteuer (procurator Augusti vicesimae hereditatium) Rom / HS 200.000
Briefe, Verordnungen, Verträge Constitutio Antoniniana PAPYRI FUNDORTE LITERARISCHE Papyri „URKUNDEN“ Oxyrhynchos Dichterfragmente Briefe, Verordnungen, Verträge El Fayum HISTORISCHE Gesetz Ptolemaios II. (Ölmonopol) Palästina (Qumran) Athenaion Politeia (Aristoteles) Constitutio Antoniniana (212 n.Chr.) Dura Europos Helleniká von Oxyrhynchos Erlasse des Prinzen Germanicus in Ägypten [Plin. n.h. XIII 74ff.] Livius-Epítome XXXVII-LV (189-137 v.Chr.) Feriale Duranum Festkalender (222-235 n.Chr.)