EMINA JOVIĆ Srpski pogledi na odnose između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika u poslednjih dvadeset godina (1991‒2011) Institut für Slawistik.

EMINA JOVIĆ Srpski pogledi na odnose između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika u poslednjih dvadeset godina (1991‒2011) Institut für Slawistik der Karl-Franzens-Universität Graz Sprachwissenschaftliches SE (BKS) : Die nationale Sichtweise des Verhältnisses zwischen dem Bosnischen/Bosniakischen, Kroatischen und Serbischen) (WS 2011/12) LV-Leiter: Branko Tošović

Sadržaj: Globalizacija i jezik Nenad Suzić Engleski jezik Bosanski jezik (jezik Bošnjaka) Odvajanje hrvatskog jezika od srpskog Božo Ćorić Anatomija naopake hrvatske jezičke politike

Branislav Brborić Trojezičnost ili višejezičnost Ivan Klajn Leksika Ranko Bugarski Jezičke razlike Pavle Ivić

Jedinstvo i razjedinjenost srpskohrvatskog književnog jezika – aktuelni trenutak
Miloš Okuka Sukobi i razgraničavanja Hrvatski kontra srpski (i kontra hrvatski)

Bosanski/bošnjački jezik između srpskog i hrvatskoga
Bosanski kontra srpski Crnogorski jezik kao srpski ili ne Crnogorski kontra srpski Literatura

GLOBALIZACIJA I JEZIK NENAD SUZIĆ
redovni profesor, akademik; predaje pedagogiju i sociologiju obrazovanja na Filozofskom fakultetu u Banjaluci i Istočnom Sarajevu Fotografija 1

Napisao 17 autorskih i 7 koautorskih, 110 naučnih i stručnih radova i oko 30 novinskih članaka Tvorac koncepcije reforme sistema obrazovanja u Republici Srpskoj

Član Ruske akademije nauka i Američke psihološke asocijacije, Srpske akademije obrazovanja Urednik većeg broja knjiga i udžbenika

GLOBALIZACIJA I JEZIK ENGLESKI JEZIK
Jezik – jedno od ključnih obeležja naroda i nacija Engleski – univerzalni jezik koji potiskuje nacionalne jezike Zabrinutost za maternji jezik

GLOBALIZACIJA I JEZIK BOSANKI JEZIK (JEZIK BOŠNJAKA)
Specifična situacija u BiH (roditelji govorili jedan, deca odrastaju na tri jezika) Morfološka, sintaksička i gramatička podloga – ista Stranci koji uče jedan od tri jezika – zbunjeni‚(prednost → uče istovremeno tri jezika  )

N. Suzić: „Ispostavilo se da je ‛rezervisanje pojedinih riječi’ najfundamentalnija razlika među tim jezicima. Tako je glagol oprostiti postao rezervisan za hrvatski jezik iako je riječ oprost vijekovima vezana za pravoslavnu etiku i crkvenu službu.

Slično je i sa riječima kruh i hljeb. Kruh se tretira kao hrvatska riječ a hljeb kao srpska, iako je poznato da riječ hljeb potiče od Gota i njihove riječi hlaifs i germanske hlaibaz na našim prostorima odomaćeno kao hljebac ili hljeb“. (Suzić 2001: 43–46)

GLOBALIZACIJA I JEZIK BOSANSKI JEZIK (JEZIK BOŠNJAKA)
Problem naziva bosanskog jezika je sporan za mnoge Srbe Englezi → engleski, Rusi → ruski, Francuzi → francuski, Bošnjaci → bosanski, a ne bošnjački! Zašto?? Zašto se u Austriji jezik ne zove austrijski ili u Americi američki!?

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG BOŽO ĆORIĆ
Profesor na Filološkom fakultetu u Beogradu

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG ANATOMIJA NAOPAKE HRVATSKE JEZIČKE POLITIKE
Osnovni zadatak aktuelne jezičke politike u Hrvatskoj je da dokaže da Hrvati i Srbi ne koriste isti standardni jezik

Principi kojih se oni drže su:
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG ANATOMIJA NAOPAKE HRVATSKE JEZIČKE POLITIKE Principi kojih se oni drže su: Sinonimski (dubletski) leksički par srpskog jezika se razbija tako da se jedan član tog para (prvi) proglasi hrvatskim standardom, a drugi srpskim : dopustiti – dozvoliti, mašta – uobrazilja, novac – para (Šamija-Lukačić: );

Srpski leksički par sastavljen od neutralnog i markiranog člana (arhaizma, historizma, varvarizma) razbija se tako što se neutralni (jezički aktuelan) član proglasi hrvatskim, a onaj drugi – srpskim jezičkim sredstvom:

lim – pleh, kočiti – bremzati, naramenice – hozentregeri (Šamija-Lukačić: ); prostitutka – fahiša, naročito – lišma, muka – azab (Brodnjak: )

Prave se neobični i nemogući parovi pa se onda karikaturalni član para označava srpskom crtom: šljivik – šljivir (Šamija-Lukačić: ); dječji – bebeći, doklizati – dosuljati se (Brodnjak: )

Sinonimska veza jednočlanog i dvočlanog naziva razdvaja se tako što se kraći naziv pripisuje hrvatskom, a sintagmatski naziv srpskom jeziku: rugoba – ružna žena (Šamija-Lukačić: );

Navode se, jedna pored druge, reči potpuno različitog značenja pa se onda jedna od njih označi kao hrvatska, a druga kao srpska: mošnja – tašna, jastuk – dušek (Šamija-Lukačić: );

Napravi se leksički par sastavljen od neutralne i stilski markirane reči, pa se prva proglasi hrvatskom, a druga srpskom: krošnja – kruna (Šamija-Lukačić: ).

Srpski leksički par čiji je jedan član domaćeg, a drugi stranog porekla razbija se tako što se domaća leksema proglasi hrvatskom, a pozajmljenica srpskom: bojište – fronta, metež – haos, dobit – profit, čudovište – monstrum, jelovnik – meni (Šamija-Lukačić: );

Standardnojezička forma neke reči proglašava se osobinom hrvatskog, a lokalna (kolokvijalna, negramatična, narodna) sredstvom srpskog jezika:

hladan – ladan, pisar – ćata, pjevačica – pevaljka, palačinke – palačinci, koliba – koleba, kravata – kravatna (Šamija- Lukačić: ); čašćenje – aldomaš (Brodnjak: ); (reč aldomaš potvrđena kod Miroslava Krleže)

Reakcija Snježane Kordić na neke lingvističke nepodopštine
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG ANATOMIJA NAOPAKE HRVATSKE JEZIČKE POLITIKE Reakcija Snježane Kordić na neke lingvističke nepodopštine Babić: Spriječimo put svile u Mimari → svileni put

Tvrdnja da su komunisti Hrvatima nametnuli posvojni/prisvojni genitiv.
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG ANATOMIJA NAOPAKE HRVATSKE JEZIČKE POLITIKE Tvrdnja da su komunisti Hrvatima nametnuli posvojni/prisvojni genitiv. Razlog – taj genitiv imaju i Srbi. Posvojni genitiv imaju svi Sloveni i Indoevropljani.

Ćorić: „Uzimanje refleksa glasa ‛jat’ kao jedne od najuočljivijih diferencijalnih crta i kazati kako su ti refleksi ‛u hrvatskome standardu /i/jekavski, a u srpskom ekavski’ (Pranjković 1997:55) nije rezultat neznanja, već forsiranog traženja razlika gde ih nema.

I nestručnjacima, a kamoli stručnjacima je jasno da kod Srba u ovom pogledu postoji dvojstvo, da su oni i ekavci i ijekavci“.(Ćorić 1998: 551–559)

„Površna konstatacija da u srpskom ‛imamo gotovo uvijek sa i ka, za razliku od hrvatskog koji ima s i k, osim kad prijedlozi dolaze ispred istih ili posve sličnih suglasnika i suglasničkih skupina (s njima – sa njima, k nama – ka nama...)’ (Silić 1955:76)

predstavlja eklatantan primjer obmanjivanja javnosti netačnim predstavljanjem činjenica. U svim gramatikama, nezavisno od mjesta štampanja, ova dva predloga navode se u dvama likovima: s (a) i k (a)‟. (Ćorić 1998: 551–559)

„Jednako je netačna i tvrdnja da je ‛u srpskom standardu praktično posve izgubljena deklinacija promjenljivih glavnih brojeva (pisati dvjema olovkama – pisati sa dve olovke, razgovor triju strana – razgovor tri strane itd.) (Pranjković 1997:56).

U svim gramatikama na srpskom području navode se tipovi promene osnovnih brojeva od 1 do 4 (Stanojčić – Popović 2008: 104 – 105). Istina je da se u napomeni uz paradigme spominje i njihova nepromenjivost, ali takva napomena stoji i u zagrebačkim gramatikama‟. (Ćorić 1998: 551–559)

„ ‛[...] i gubljenje deklinacije neodređenih pridjeva u srpskom standardu i njezino zadržavanje u hrvatskome (njegov liječnik, njegova liječnika... – njegov lekar, njegovog lekara...)’ (Pranjković 1997: 56).

I ovo je podmetanje naučnoj javnosti. Pranjković sigurno zna da nema ni jedne gramatike srpskog jezika u kojoj se ne navode naporedo kraći i duži oblici pridjeva, tj.promena određenih i neodređenih pridjeva‟. (Ćorić 1998: 551–559)

„Snježana Kordić veli:‛ […] U novije vrijeme pokušavaju se kratki oblici u Hrvatskoj vratiti u upotrebu.

To je dio nove sociolingvističke politike u Hrvatskoj da se arhaične riječi i oblici umjetno vraćaju u upotrebu i da se umjesto uobičajenih riječi konstruiraju nove riječi, neologizmi, sve s ciljem da bi se jezik u zapadnom dijelu HS što više razjednačio od jezika u istočnom dijelu HS.

Vođe nove jezične politike ono što je bilo uobičajeno u jezičnoj upotrebi proglašavaju za nepravilno, a ono što je bilo rijetko, zastarjelo ili čak uopće nije ni postojalo u upotrebi proglašavaju za pravilno, i potom kroz kontrolu medija, udžbenika i dr., to provode u praksi’ (1997: 18)“. (Ćorić 1998: 551–559)

„U balkanizme se s pravom uključuje konstrukcija da + prezent kao zamjena za infinitiv, ali je nedopustiva tvrdnja da je ta konstrukcija ‛u srpskom standardnom jeziku uobičajena čak i u futuru (On će doći – On će da dođe)’ (Pranjković 1997:56).

U srpskom standardu tako nešto ne postoji (ako pod standardom podrazumevamo kodifikovanu formu jezika). To se može vidjeti u svakoj srpskoj gramatici. Nije korektno crtu razgovornog jezika poturati stranoj javnosti kao crtu standardnog jezika“. (Ćorić 1998: 551–559)

„Među tvorbenim diferencijalnim crtama navodi se čitava serija riječi ‛koje u jednom standardnom jeziku pripadaju imenicama muškog roda, a u drugome imenicama ženskog roda:

minuta – minut, sekunda – sekund, litra – litar, metoda – metod, fonem – fonema, (ova) zvijer – (ovaj) zvijer, arhiv – arhiva’ (Pranjković 1997: 56).

[…] U srpskom jeziku radi se, kad su navedeni primjeri u pitanju, većinom o dubletima, uz napomenu da su arhiv i arhiva različite riječi i ne mogu se na ovakav način dovoditi u vezu, a maskulinum zvijer/zver je danas arhaizam‟. (Ćorić 1998: 551–559)

„Navođenje parova deriviranih riječi tipa društvo – udruženje, slastičarnica – poslastičarnica, punomoć – punomoćje, sretan – srećan, prehrana – ishrana (Pranjković 1997: 57) s ciljem da se pokaže njihova pripadnost različitim idiomima, čist je promašaj! Samo neznalica i zlonamjernik može isključivati iz srpskog jezika npr.riječ društvo“. (Ćorić 1998: 551–559)

Kako se stvaraju razlike?
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG ANATOMIJA NAOPAKE HRVATSKE JEZIČKE POLITIKE Kako se stvaraju razlike? „Kad nema dovoljno razlika unutar postojećeg standardnog jezika onda se razlike vještački proizvode. One su ‛rezultat najnovijega službenoga i/ili neslužbenoga arhaiziranja,

novotvorenja i uopće razjednačavanja u hrvatskome standardu, npr.: šport – sport, pristupnik – kandidat, predočnik – ekran, perilica – mašina za pranje veša, glavnjak – džekpot, limunika – grape-fruit,

odmoridba – turizam, igralica – igračka, samovrtjelica, zrakomlat – helikopter itd’. (Pranjković 1997: 59).

U kojoj mjeri i kojom brzinom će se i ova ‛novotvorenja’ uključiti u jezičku praksu Hrvata, ostaje da se vidi. Trenutno stvari stoje ovako: u jednom razgovoru na hrvatskoj televiziji (13. aprila 1998) rektor Zagrebačkog sveučilišta govori o prijemu i upisu pristupnika na fakultete, a TV-novinarka sve vrijeme govori o kandidatima za prijem i upis‟. (Ćorić 1998: 551– 559)

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG
Branislav Brborić

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG TROJEZIČNOST I/ILI VIŠEJEZIČNOST
Jezičko raslojavanje je imanentno svakoj ljudskoj skupini, pa tako i našim trima etno-konfesionalnim zajednicama; Održani naučni skupovi na ovu temu;

Brborić: „Istina je da postoji, i dalje, standardna jednojezičnost, ali je i sociolingvistička činjenica da se naš jezik razložio na tri varijante, takođe nazvane jezicima, što je prečesto proizvodilo suprotstavljene vrednosne sudove o jeziku, na nesreću poduprte i ognjem međusobnog ratnog sukoba i nemaloga uzajamnog nepoverenja nosilaca ‛triju jezika’“. (Brborić 2001: 55–68)

Naš jezik je i dalje zajednički, samo sada trodržavni; Brozovićeva ideja za naziv jezika: standardna novoštokavština Srpskohrvatski je u BiH nazivan i ‛esha’

Brborić: „Štokavština je isti jezik u rodoslovnom i tipološkom smislu, a da li je ona izvorno, genetski, samo srpska – to se ne bi moglo dokazati, osim ako se kao merilo ne uzme latinska izreka pars pro toto.

To jest, pošto su Srbi uvek bili ogromna većina u tome idiomu, oni su, po logici navedene izreke, i vlasnici genetskog roda. Međutim, i najmanji deo kamena jeste kamen, pa bi ta logika primenjena na jezik mogla proizvoditi i sasvim drukčije zaključke“. (Brborić 2001: 55–68)

„Jedna je stvar, npr., reći da su ‛Hrvati Srbima ukrali jezik’ (čemu su skloni srpsko neznalaštvo i poluznalaštvo, a pogotovu srpski ekstremizam), a druga je stvar ustanoviti da su hrvatska politika i kultura ‛preuzele Vukov i vukovski model srpskoga književnog jezika [..] dodali mu hrvatsku terminologiju, podvrgli ga hrvatskom tipu literarnosti i nazvali ga (i) hrvatskim jezikom’. (Jahić 1999:25)“ (Brborić 2001: 55–68)

„Jedna je stvar reći – u Bosni i Hercegovini govore se tri varijante istog jezika, tri bosanska (i hercegovačka) jezika, srpski, hrvatski i bošnjački, a druga je stvar govoriti o tri bosanska jezika, o bosanskom, hrvatskom i srpskom. […]

Jedna je stvar počiniti grešku – utvrditi lingvonim (‘bosanski jezik’) pre nego etnonim (Bošnjaci), jer je ljudski grešiti – a druga je stvar u uvodu za Gramatiku bosanskoga jezika (Jahić ), ne dati o tome nikakvo razjašnjenje,

koje je potom, početkom 2001.godine, dao poznati pisac Sinan Gudžević. Gudžević s pravom, umesno i upućeno, kritikuje i Ustavni sud Srbije, ‛koji, zaista, nije nadležan za to da utvrdi da li jedan jezik postoji ili ne[…]’ (Gudžević 2000:5)“ (Brborić 2001: 55–68)

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG IVAN KLAJN
Dr filoloških nauka Redovni profesor Filološkog fakulteta u Beogradu na katedri za Italijanistiku Fotografija 2

Glavni i odgovorni urednik Jezika danas (glasilo matice srpske)

Priznanja i nagrade: Godišnja nagrada RTV Beograd za doprinos kulturi govora, 1977; Nagrada Ministarstva spoljnih poslova Italija (za Italijansko-srpski rečnik), 1998; Orden Italijanske zvezde solidarnosti (Ordine della Stella della Solidarietà italiana), dodelio predsednik Italijanske republike, 2004.

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG LEKSIKA
Zbližavanje jezika u posleratnoj Jugoslaviji Klajn: „[...] novi izrazi najčešće su bili jednaki u Beogradu i Zagrebu: razlike kao računar/računalo, farmerke/traperice i sl. predstavljaju izuzetke.

Da bi se procenio domet uzajamnog zbližavanja, trebalo bi znati kolike su bile leksičke razlike među varijantama pre rata“. (1996: 39–47) Retke postojeće studije na tom polju samo su preuveličavale razlike.

Klajn je govorio o kroatizmima u srpskom jeziku, pošto mu je maternji jezik srpski, a Hrvatima ostavio da govore o srbizmima u hrvatskom jeziku.

Kroatizmi u srpskom: Reči koje su danas potpuno izgubile hrvatsko obeležje: brojka, učinak, ishod, uređaj, oprost, tečaj, vozilo, obeležje, potraga, glasina, latica, drvored, redosled, poguban, najaviti, navodno itd.

Reči koje još uvek zadržavaju hrvatski prizvuk, ali se bez većeg otpora upotrebljavaju u Srbiji (one imaju i domaći sinonim takođe):

upala (zapaljenje), prehlada (nazeb), rasveta (osvetljenje), odgoj (vaspitanje), žmigavac (migavac), nekretnina (nepokretna imovina), neboder (oblakoder), smeće (đubre), dragulj (dragi kamen), zubar (zubni lekar), kvačilo (kuplung), napokon (najzad), poput (kao), čas (sat), zarez (zapeta)...

Povremeno upotrebljavani kroatizmi, kojima neki Srbi skromnijeg obrazovanja ni ne znaju značenje: razina, tekućina, urota, svetonazor, natuknica, posuditi, osebujan, iznimno, dapače...

Iz svega ovoga se ne sme zaključiti da ne postoje interne prepreke oko ovih reči. Takođe, veliki broj hrvatskih reči je potpuno stran srpskom jezičkom osećaju i njihovo preuzimanje nikada nije ni došlo u obzir:

juha, glazba, tiskati, uhititi, glede, vlak, uvjet, tjedan, tvrtka, nazočan, hrvatski nazivi meseci itd.

Neke političke tvrdnje takođe dele pojedine reči na hrvatske i srpske: domovina (otadžbina), Uskrs (Vaskrs), kirurg (hirurg)...

Veštački obnovljeni hrvatski arhaizmi koji su Srbima poznati iz medija, ali izazivaju podsmešljive komentare: vrhovnik, vojarna, priopćenje, zemljovid, veleposlanik, tijekom...

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG RANKO BUGARSKI
Doktor lingvistike i redovni profesor na Filološkom fakultetu u Beogradu Fotografija 3

Odvajanje hrvatskog jezika od srpskog Ranko Bugarski
Kao istraživač bavi se strukturom savremenog engleskog jezika, opštom teorijom i primenjenom lingvistikom, kontrastivnom gramatikom, sociolongvistikom, teorijom prevođenja i istorijom lingvistike

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG RANKO BUGARSKI
Objavio je dvadesetak knjiga iz oblasti lingvistike, gramatike i teorije jezika

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEZIČKE RAZLIKE
Pojam jezičkih razlika korelira sa pojmom jezičkih sličnosti pa se tako razlike pokazuju kao ograničenja sličnosti i obrnuto. Jezičke razlike ostaju upečatljive i imaju svoje posledice.

Bugarski: „Predstavnici različitih dijalekata, sociolekta ili standardnih varijanti srpskohrvatskog (danas zvanično srpskog i hrvatskog) mogu da se međusobno udaljavaju ili približavaju u procesu komunikacija, putem divergentnog odnosno konvergentnog prilagođavanja.

Slučaj divergentnog prilagođavanja imamo kada neko podešava svoj govor prema govoru sagovornika, ali tako da bi se od njega što više razlikovao, dok je kod konvergentnog prilagođavanja reč o podešavanju u pravcu govora drugog. Ove pojave danas proučava tzv.teorija govorne akomodacije“. (Bugarski 1996: )

„Unutrašnje razlike između jezičkih sistema treba razlikovati od spoljnih razlika, koje proističu iz sociolingvističkog statusa pojedinih jezika (a koji određuju činioci kao što su broj, razmeštaj i uticaj govornika, pismenost i standardizacija, funkcionalna razuđenost, etnička, regionalna, nacionalna ili internacionalna upotreba, prestiž itd).

U vezi sa ovim može se pomenuti pitanje normativne merodavnosti. Često se, naime, pokazuje da se ‛normalnim’ smatraju obeležja zastupljena ne u najvećem broju jezika nego u ‛najvećim’ jezicima, i to u njihovim standardnim varijetetima – što ukazuje na pritisak pomenutih spoljnih činilaca.

Tako je, na primer, dvostruka negacija, normalna u slovenskim jezicima, raširena i u engleskom jeziku, ali samo na dijalekatskom nivou, dok je u standardnom engleskom jeziku normativna isključivo jednostruka negacija“. (Bugarski 1996: )

Razlike postoje ne samo među jezicima nego i unutar jezika. Ne treba gledati na razlike kao da su loša ili dobra stvar, već naučiti kako se njima valja odnositi da bi se iz njih izvukao maksimum pozitivnog uz redukciju onog negativnog dejstva.

Predstavnici ‘manjih’ jezika obično smatraju da su razlike dobra stvar, dok oni drugi smatraju da su razlike loša stvar (zato što su predstavnici ‘manjih’ jezika zabrinuti za svoj jezik i identitet).

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG PAVLE IVIĆ
Bio je srpski filolog, lingvista, redovni član SANU, naučnik međunarodnog ugleda, bio je redovni profesor Univerziteta u Novom Sadu i Univerziteta u Beogradu Pored SANU bio je član i Američke, Norveške, Slovenačke, Austrijske, Makedonske i Ruske akademije nauka Fotografija 4

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA – AKTUELNI TRENUTAK Ivić: „Srpskohrvatski književni jezik je jedan jezik, doduše ne i ujednačen. U njemu postoje istorijski nastale razlike na geografskoj i nacionalnoj bazi.

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA – AKTUELNI TRENUTAK To nije nikakv izuzetan fenomen. Književnojezičke varijante se javljaju praktično uvek kada se istim jezikom služi više od jedne nacije“. (Ivić 1990: )

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA – AKTUELNI TRENUTAK „Varijante srpskohrvatskog književnog jezika raspoređene su danas uglavnom po republikama. Najizrazitije su polarizovane istočna (ili srpska) varijanta u Srbiji i zapadna (hrvatska) u Hrvatskoj.

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA-AKTUELNI TRENUTAK Književni jezik u Srbiji je uglavnom ekavski, a u Hrvatskoj je jekavski. Ostale nejednakosti tiču se poneke glasovne ili gramatične pojedinosti i znatnog broja reči“. (Ivić 1990: )

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA – AKTUELNI TRENUTAK U Hrvatskoj je u upotrebi samo standardni hrvatski jezik, što znači da Srbi i Bošnjaci u Hrvatskoj nemaju pravo na obrazovanje na svom jeziku i na taj način gube svoj identitet.

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA - AKTUELNI TRENUTAK Ivić: „Nametanje hrvatskog jezičkog imena Srbima u Hrvatskoj predstavlja snažan instrument asimilacije.

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA-AKTUELNI TRENUTAK Ako se srpskoj deci u školama objasni da je njihov jezik hrvatski, a da je srpski nešto drugo, to neminovno odvaja taj živalj od ostalog dela njegovog naroda i priključuje ga jednom drugom“. (Ivić 1990: )

Ivić – Srbi jezičke žrtve u Hrvatskoj:
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG JEDINSTVO I RAZJEDINJENOST SRPSKOHRVATSKOG KNJIŽEVNOG JEZIKA – AKTUELNI TRENUTAK Ivić – Srbi jezičke žrtve u Hrvatskoj: „Zar su ravnopravni oni koji svoj jezik zovu svojim imenom i oni koji su primorani da ga zovu tuđim? […] Uostalom, jesu li Srbi u Hrvatskoj ikada bili pitani da li im bolje odgovara siječanj ili januar, tjedan ili sedmica, križ ili krst, tisuća ili hiljada?“ (Ivić 1990: )

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG MILOŠ OKUKA
Bivši profesor slavistike Univerziteta u Sarajevu Trenutno profesor u Minhenu Fotografija 5

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG SUKOBI I RAZGRANIČAVANJA
U srbistici danas postoje sledeći pristupi srpskom standardnom jeziku: Prvi teorijski model: srpski jezik pokriva sve teritorije na kojima su živeli i žive Srbi, bez obzira na versku i nacionalnu pripadnost. U Slovu se kaže sledeće:

„Srbi su južoslovenski narod pravoslavne, katoličke i muslimanske veroispovesti koji govore srpskim narodnim jezikom. Sa etničkim granicama srpskoga naroda podudaraju se jezičke granice srpskog jezika (štokavskog narečja).

Taj se jezik nazivao ne samo srpski nego i slovinski, slavenosrpski, ilirski, dalmatinski, dubrovački, bosanski, slavonski, hrvatski, naš jezik itd...“ (Okuka 2006: ) (Hrvatski kao zagrebačka varijanta srpskog, bosanski kao sarajevska varijanta srpskog).

Drugi teorijski model: srpski jezik koristi samo ekavski izgovor i ćirilično pismo godine – zakon u Republici Srpskoj o upotrebi SAMO ekavice i ćirilice godine je suspendovana ranija državna uredba i uspešno se oduprelo oktroisanom nametanju nematernje izvorne varijante književnog jezika.

Treći teorijski model: Okuka: „Vuk Stefanović Karadžič nije tvorac srpskog književnog jezika nego je on samo jedan od srpskih spisatelja iz 19.vijeka koji se ‛uklopio u već postojeći proces posrbljavanja slavenosrpskog jezika, u proces koji je postojao i pre Vuka a koji je nastavio da postoji i posle Vukove pojave.

Time je Vuk Karadžič postao deo ovog procesa, deo jednog dugotrajnog kontinuiteta koji je od početka svoga evolutivno težio ka srpskom književnom jeziku na narodnoj osnovi’ (Mladenović 1993: 81)“. (Okuka 2006: )

Četvrti teorijski model: srpski jezik nastao od crnogosrkog. Peti teorijski model: Srpski standardni jezik je neorganski idiom koji se temelji na Vuk-Daničićevom gramatičkom modelu i na istoriji srpske kulture koja ga određuje i definiše;

Peti teorijski model: Srpski standardni jezik je neorganski idiom koji se temelji na Vuk-Daničićevom gramatičkom modelu i na istoriji srpske kulture koja ga određuje i definiše; na Vuk-Novakovićevoj izgovornoj dvojnosti ‘jata’; morfofonološkom pravopisu i grafijskoj diglosiji (ćirilica i latinica).

ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG HRVATSKI KONTRA SRPSKI (I KONTRA HRVATSKI)
Poslednjih godina je hrvatski književni jezik doživeo velike promene, gotovo revolucionarne. Između ostalog ‛revolucija’ je uperena i protiv Srba i srpskog jezika.

Okuka govori o ‛velikoj nacionalnoj jezičkoj radionici’ Hrvata koji pokušavaju da svoj jezik očiste od svega nehrvatskog, pogotovo od svega srpskog. Tako su stvarane razlike između ova dva jezika tamo gde ih i nije bilo.

Milorad Telebak – Govorimo srpski. S lakoćom do jezičke kulture:
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG HRVATSKI KONTRA SRPSKI (I KONTRA HRVATSKI) Milorad Telebak – Govorimo srpski. S lakoćom do jezičke kulture: „Srbi osmatraju dvogledom, a Hrvati dalekozorom, ali ni zajedničko nebo ne vide jednako: prvima je plavo, a drugima – modro[…]

Srbi su ponositi i gordi, čak i uobraženi, a Hrvati unositi i, dapače, umišljeni[...] Srbi se zaklinju pred svojom zastavom, a Hrvati se prisežu pod svojim stijegom[…] Najzaslužniji kod Srba bivaju unaprijeđeni, a u Hrvata-promaknuti“. (1998: 14–19)

Jako brzo su nestale mnoge uobičajene i prilagođene strane reči. Umesto njih su došle domaće, postojeće ili novostvorene: tajnik (sekretar), tipkovnica (tastatura), pekač (tepsija), slikopis (video kaseta), zvukopis (audio kaseta) itd...

Nove reči na ‘ica’: dalekovidnica (televizija), voznica (vozna karta), uspješnica (bestseler) itd...

Hrvoje Matas – članak Brzogriz ili sporogriz pitanje je sad u časopisu Hrvatska ljevica (1999) : „U novohrvatskom jeziku „normalnoj hrvatskoj riječi po svaku cijenu nakalemljuje nastavak -ica, bez obzira spada li on tamo ili ne“.

Na taj način se „tvore nakaznice, kao što su povijesnica umjesto povijest ili potvrdnica umjesto potvrda“.

dozvola – dopusnica , šetalište – šetnica, prilika – prigodnica
ODVAJANJE HRVATSKOG JEZIKA OD SRPSKOG HRVATSKI KONTRA SRPSKI (I KONTRA HRVATSKI) dozvola – dopusnica , šetalište – šetnica, prilika – prigodnica

„Umirovljenici Hrvatske nisu uspjeli da im Mirovinski fond uskladi njihovu mirovinu, možda i zbog toga što su napisali molbu, a ne zamolnicu? Neće uspjeti niti ako su napisali tužbu općinskom sudu, jer se takva stvar sada zove tužbenica“.

Takmičenja (natjecanja) u Hrvatskoj za najbolju reč godine – dodeljuju se nagrade pobedniku.

Konkursi za novu reč koja će zameniti neku pozajmljenicu. Npr. za hrvatsku zamenu za reč jack-pot bilo je 270 predloga na natjecanju kao što su:

uvećak, zlatonos, srida, lotnjak, srećko, bankovnjak, pretvornjak, nagradnik, kunovnica, zgodun, nezgodnik, velezgod, blagar, lutrijak, kapitalnjak, šestičnjak, zgodimir, dobivrh, čvrstnik itd.

Još malo reči: zvukoslovlje (fonetika), glasoslovlje (fonologija), slogoslovlje (morgologija), oblikoslovlje (morfemika), znamoslovlje (morfofonologija),

tvorboslovlje (derivacija), izkonoslovlje (etimologija), skladnjoslovlje (sintaksa), riječoslovlje (leksikografija), izrekoslovlje (frazeologija), značboslovlje (semantika), poraboslovlje (pragmatika)

BOSANSKI/BOŠNJAČKI JEZIK IZMEĐU HRVATSKOG I SRPSKOG JEZIKA BOSANSKI KONTRA SRPSKI
Tendencije u Bosni i Hercegovini posle raspada Jugoslavije (novi jezik koji će se razlikovati od hrvatskog i srpskog sa što više turcizama i orijentalizama)

Odnosi na nivou grafije:
BOSANSKI/BOŠNJAČKI JEZIK IZMEĐU HRVATSKOG I SRPSKOG JEZIKA BOSANSKI KONTRA SRPSKI Odnosi na nivou grafije: Prema Ustavu BiH Bošnjacima je zvanični jezik bosanki, a pismo latinica. Ćirilica – ‛jabuka razdora’ i uzrok neprijatljestva između dvaju naroda.

Pravopis bosanskoga jezika Senahida Halilovića kaže da su oba pisma ravnopravna, ali da se znatno više koristi latinica. Bitno je poznavati ćirilicu zbog kulturnog nadleđa i veze sa Makedoncima, Bugarima i Rusima

Odnosi na nivou ortografije:
BOSANSKI/BOŠNJAČKI JEZIK IZMEĐU HRVATSKOG I SRPSKOG JEZIKA BOSANSKI KONTRA SRPSKI Odnosi na nivou ortografije: Od 1866.do – sa prekidima za vreme Prvog svetskog rata i za vreme ustaške NDH u Drugom svetskom ratu – Muslimani (Bošnjaci) su koristili srpski pravopis.

Nakon usvajanja zajedničkog pravopisa 1960.godine i dalje je kod Bošnjaka preovladavala srpska norma.

Od 1993.do 1996 – radikalna promena. Bošnjaci se okreću više hrvatskom pravopisu. Taj pokret karakterišu dve odredbe: izvorno pisanje stranih vlastitih imena i rastavljeno pisanje futura I (čitat ću).

Odstupanja od srpske norme:
BOSANSKI/BOŠNJAČKI JEZIK IZMEĐU HRVATSKOG I SRPSKOG JEZIKA BOSANSKI KONTRA SRPSKI Odstupanja od srpske norme: Razlike u interpunkciji (i skraćenicama): srpski dr (doktor) – bošnjački dr. Isto i sa mr (magistar)

Razlike u glasovima reči: hurma – urma, halva – alva, hambar – ambar, hrda – rđa, hurlik – urlik, hudovica – udovica Razlike u prisvojnom pridevu ličnih imenica na ‛ica’: srpski/hrvatski: Ivičin, Miličin (od Ivica, Milica) – bosanski: Ivicin, Milicin

Dževad Jahić u knjizi Bosanski jezik u 100 pitanja i 100 odgovora :
BOSANSKI/BOŠNJAČKI JEZIK IZMEĐU HRVATSKOG I SRPSKOG JEZIKA BOSANSKI KONTRA SRPSKI Dževad Jahić u knjizi Bosanski jezik u 100 pitanja i 100 odgovora :

„Najuočljivija razlika između srpskog i bosanskog jezika je u zamjeni staroga glasa jata: srpski je ekavski, a bosanski ijekavski. To je najfrekventnija razlika između ova dva jezika. [...]

U bosanskom jeziku turcizmi cu veoma značajan jezički sloj, a u srpskome je trend njihovoga gubljenja, u srpskom jeziku se glas h gubi, a u bosanskom je on očuvan i stabilan, podržan trostrukim h iz arapskog jezika.

Srpski jezik se piše na ćirilici i to je jedino pismo srpskog jezika, a bosanski se piše na latinici, ali mu ni ćirilica nije nepoznata“. A Okuka se pita šta bi jedan Srbin iz Bosne i Hercegovine imao da kaže na to.

CRNOGORSKI JEZIK KAO SRPSKI ILI NE CRNOGORSKI KONTRA SRPSKI
Crnogorski jezik –veoma mlad jezik Crnogorski negira srpski karakter kulture i narodne tradicije ‘uzima’ ijekavicu, Srbima ostavlja ekavicu, a Bošnjacima i Hrvatima ikavicu

Okuka: „Crnogorski jezik se od srpskoga, gledano u dijahronoj i sinhronoj perspektivi, ne razlikuje ni u čemu, ne postoji ni jedna diferencijalna jezička crta koja se pripisuje crnogorskom jeziku, a po kojoj bi se on razlikovao od starosrpskog ili srpskog jezika danas“. (Okuka 2006: )

Studija radoslava Ratkovića „Odakle su došli preci Crnogoraca“ njome se na osnovu određenih toponima želi dokazati da su Polabije crnogorske prapostojbine, odakle je i ijekavica došla u Crnu Goru:

„Ijekavica je donesena iz praotadžbine, iz današnje istočne Njemačke. Prototip crnogorskog jezika je polabski jezik koji je izumro u 18.vijeku. Preci Srba su donijeli samo ekavicu iz jugoistočne Poljske, koja je u vezi sa bjelomskim ekavizmom.[…]

Istina, poslije seoba stanovništva, u migracijama pred Turcima, ijekavica je odnesena i u Srbiju i u Bosnu i u Hrvatsku, ali je ona tamo sekundarna i zbog toga srpska lingvistika [..] ide za tijem da potisne ijekavicu iz standarda, jer je ona izvorno crnogorska“. (Okuka 2006: )

Zaključak Miloša Okuke: „Danas ne postoji poseban standardni crnogorski jezik u onom značenju koje imaju standardni hrvatski ili standardni srpski jezik, a pogotovo ne postoji crnogorski standardni jezik sa jezičkom strukturom

i jezičkom nadgradnjom kakvu mu žele odrediti crnogorski filolozi. To, međutim, ne znači da se taj i takav standardni jezik, sa opisanom starijom jezičkom strukturom i arhaističnom jezičkom supstancom, ne može razviti i vremenom ustoličiti u porodici novih standardnih jezika nastalih a štokavskom sistemu. […]

Živi bili pa viđeli!‟ (Okuka 2006: )

Literatura : Suzić 2001: Сузић, Ненад. Глобализација и језик. – In: Сузић, Ненад. Глобализација и српски национални интереси. – Бањалука: ТТ- центар. – С. 43–46.

Ćorić 1998: Ћорић, Божо. Анатомија наопаке хрватске језичке политике
Ćorić 1998: Ћорић, Божо. Анатомија наопаке хрватске језичке политике. – In: Srpski jezik. – Beograd. – Br. 3/1–2. – S –559. Brborić 2001: Брборић, Бранислав. Тројезичност и/лу вишејезичност. – In: Monesland, Svein (odg.urednik). Jezik i demokratizacija. – Sarajevo: Institut za jezik. – S. 55–68.

Klajn 1996: Клајн, Иван. Лексика: Односи међу варијантама
Klajn 1996: Клајн, Иван. Лексика: Односи међу варијантама. – In:Радовановић, Милорад (редактор). Српски на крају века. – Београд: Институт за српски језик САНУ- Службени гласник. – С. 39–47.

Bugarski 1996: Бугарски, Ранко. Језичке разлике
Bugarski 1996: Бугарски, Ранко. Језичке разлике. – In :Српски језик, Београд, бр.1-2. С. 399–403.

Ivić 1990: Ивић, Павле. Јединство и разједињеност српскохрватског књижевног језика – актуелни тренутак. – In: Ивић, Павле. О језику некадашњем и садашњем. – Београд – Приштина: БИГЗ – Јединство. – С. 321–329. Први пут објављено у НИН-у 21.маја 1989.

Оkuka 2006: Okuka, Miloš. Sukobi i razgraničavanja. – In: Okuka, Miloš
Оkuka 2006: Okuka, Miloš. Sukobi i razgraničavanja. – In: Okuka, Miloš. Srpski na kriznom putu. – Istočno Sarajevo: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. – S.373–417

Telebak 2008: Telebak, Milorad. Govorimo srpski
Telebak 2008: Telebak, Milorad. Govorimo srpski. S lakoćom do jezičke kulture. Banjaluka: Republički pedagoški zavod S.14–19

Internetquellen: http://www.suzicnenad.com/omeni.html

Fotografija1: http://www.suzicnenad.com/omeni.html

Fotografija 4: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pavle_Ivic.jpg

HVALA NA PAŽNJI!

EMINA JOVIĆ Srpski pogledi na odnose između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika u poslednjih dvadeset godina (1991‒2011) Institut für Slawistik.

Ähnliche Präsentationen

Präsentation zum Thema: "EMINA JOVIĆ Srpski pogledi na odnose između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika u poslednjih dvadeset godina (1991‒2011) Institut für Slawistik."— Präsentation transkript:

Ähnliche Präsentationen

Über Projekt

Feedback

Anmelden

Anmeldung über soziales Netzwerk:

EMINA JOVIĆ Srpski pogledi na odnose između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika u poslednjih dvadeset godina (1991‒2011) Institut für Slawistik.

Ähnliche Präsentationen

Präsentation zum Thema: "EMINA JOVIĆ Srpski pogledi na odnose između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika u poslednjih dvadeset godina (1991‒2011) Institut für Slawistik."— Präsentation transkript:

Ähnliche Präsentationen

Über Projekt

Feedback