PD Dr. Jens Rüffer Institut für Kunstgeschichte Vorlesung Bauskulptur des Mittelalters Geschichte – Methoden – Paradigmen PD Dr. Jens Rüffer Institut für Kunstgeschichte
Konnten illiterati wirklich Bilder lesen? Anmerkungen zur Geschichte eines mittelalterlichen Topos. Jens Rüffer
Inhaltliche Bezüge
I. Schrift als Schmuckform Lugo, nördliches Querhausportal Moissac, Kreuzgang
I. Schrift als Schmuckform St-Trophime Arles St-Trophime, Detail
II. Weiheinschriften Santiago de Compostela St-Denis
III. Bauinschriften: Meister & Stifter Toulouse, St-Sernin, Hochaltar Bernardus Gelduinus me fecit. Moissac, Kreuzgang
III. Bauinschriften: Meister und Stifter St-Gilles-du-Gard, Westfassade Conques Sangüesa, Südportal
III. Bauinschriften: Meister & Stifter Santiago de Compostela, Pórtico de la Gloria
III. Bauinschriften: Meister & Stifter Santiago de Compostela Umgangschor Alfons VI. Santiago de Compostela Umgangschor, Bf. Diego Pelaéz
Autun, St-Lazare, Westportal IV. theologische Inschriften Autun, St-Lazare, Westportal
Autun, St-Lazare Mandorla: OMNIA * DISPONO * SOLVS MERITOSQue CORONO: QVOS SCELVS EXECET * ME IVDICE PENA COERCET. Ich allein ordne alles und kröne die Gerechten (die, die es verdient haben), Strafe bezwingt, durch mich als Richter, diejenigen, die Verbrechen begehen. QVISQue RESVRGET ITA : QVEM Non TRHAIT (trahit) IMPIA VITA ET LVCEBIT EI SINE FINE LVCERNA DIEI Derjenige wird auferstehen, der sich nicht durch ein unfrommes Leben hat verleiten lassen. Das Licht des Tages wird ohne Ende für ihn scheinen. TERREAT HIC TERROR QVOS TERREVS ALLIGAT ERROR NAM FORE SIC VERVM NOTAT HIC HORROR SPECIERVm Möge dieser Schrecken die schrecken, die der irdische Fehler bindet. Denn das Grauen, das in dieser Weise (hier) zu sehen ist, bezeichnet wahrhaft, was kommen wird. GISLEBERTVS ME FECIT.
Funktion
Lugo, Kathedrale, nördliches Querhausportal DISC(i)PVLVS DomiNI * PLACIDE DANS / MEMBRA QVIECI (quieti) DUM CVBAC (cubat) IN CENA / CELESTIA VIDIC (vidit) AMENA. Der Jünger des Herrn gibt friedlich die Glieder zur Ruhe. Während er beim Mahl schläft, sieht er die lieblichen himmlischen Dinge.
II. Schrift als Hinweis & Verweis San Isidoro, León Moissac, Nordportal
Graphische Formen
Santiago de Compostela, Weihekreuz
Santiago de Compostela, Chorumgang, Kapitell Alfons VI Regnante principe Ade(f)onso constructum opus
Moissac, Kreuzgang S(an)c(tu)s Duran(d)us Ep(iscopu)s Tolosanus et Abb(a)s Moisiaco
Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville +SCS+PETRVS+APLS
Conques, Westportal
Theologisch-programmatische Inschriften
I. Einfach benennend
Santo Domingo de Silos, Kreuzgang, Ungläubige Thomas
Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville
Moissac, Kreuzgang Cherubim Conques, Kirche Ste Gabriele
II. Thematisch erklärend
Toulouse, St-Sernin, heute im Chorumgang AD DEXTRA(M) PATRIS CHERVBIN STAT CUNCTIPOTENTIS POSSIDET INDE SACRAM SERAFIN SINE FINE SINISTRAM
Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville MAGVS ARTE FVRENS MAGICA SIMON IN SVA ARMA OCCIDIT
Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías SVRGIT HABRAHA(M) EX TVMVLO TRA(N)SFIGV(RATI)O IHESV
Toulouse, Musée Augustins, Kapitell von La Daurade TRANSFIGVRATIO D(O)M(IN)I
Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías, hl. Jakobus PAX VOBISCVM HIC IN MONTE IHESVM MIRATVR GLORIVICATVM ANF(ONS)VS REX
Estella, San Miguel, Nordportal, Drei Marien am Grabe
REX nON E ST hIC MARIA MAGDALENA / MARIA JACOBI ET ALTERA MARIA
III. Theologisch verweisend
Toulouse Saint-Sernin, Hochaltar + BERNARDVS GELDVINVS ME F[E]C[I]T.
Altarinschrift +: IN NOMI[NE DOMINI] N[OST]RI : IH[ES]V : XPI [Christi] : HOC : ALTARE : FECERVNT : CONSTITVI : CONFRATRES [:] BEATI : MARTIRIS : SATVRNINI : IN : QVO : DIVINV[M] : CELEBRETVR : OFFICIV[M]. AD SALVT[EM] [A]NIMARV[M] SVARV[M] : ET OM[N]IVM : D[E]I : FIDELIVM : AM[EN] + SATVRNINE : DEI : CONFESSO. R : ET : INCLITE : MARTIR : NOMINE : PRO : XPI [Christi] : QVI : TAVRO : TRACTVS : OBIISTI : VRBE : TOLOSANA : DV[M] : CORRIPIS : ACTA : P[RO]FANA : VOTA [:] TVAE : PLEBIS : FER : AD : AVRES OM[NI]P[OTEN]TIS : V[T : EI SI]T GRATVS : QVOD : IN : HAC : ARA : CELEBRATVR : + BERNARDVS GELDVINVS ME F[E]C[I]T.
Estella, San Miguel Nordportal, Tympanon NEC DEVS EST NEC HOMO PRESENS QVAM CERNIS IMAGO SET DEVS EST ET HOMO QVEM SACRA FIGVRAT IMAGO
San Isidoro, León Kapitell im Langhaus, Segnender Christus zur Rechten Christi: BENEDICAT NOS D(OM)I(NU)S zur Linken Christi: DE SEDE MA(I)ESTATIS
Vézelay, Ste-Madeleine, Vorhalle; Johannes der Täufer am Trumeau Sockelinschrift: AGNOSCANT OMneS QVIA DICITVR ISTE IOHanneS + (Cum RETINET) POPuLuM DEMONSTRANS INDICE XP[istu]M. Alle mögen erkennen, dass diese (Darstellung) auf Johannes verweist, als er das Volk zurückhält, indem er mit dem Zeigefinger auf Christus zeigt.
Conques, Westportal
Inschriften Bauskulptur graphische Form Inhaltlicher Bezug Funktion Keiner (Ornament) Weiheinschrift (apotropäisch; dokumentarisch) Bauinschrift (dokumentarisch; memorial) theologisch Buchstabenform Buchstabenfolge, Worttrennung Suspension Kontraktion ornamental hinweisend, bennenend verweisend literarisch, mit oder ohne Metrum